Hiç mükemmel bir yabancıyla tanıştınız mı ve neredeyse anında ‘kanınızın kaynadığını’ hissettiniz mi? Bunun nedeni kokularınız olabilir. İsrailli bir araştırma, tanıştıklarında kanının kaynadığını söyleyen kişiler üzerinde araştırma yaptı.
Elektronik bir burun kullanarak (ve giyilen tişörtleri koklamayı kahramanca kabul eden gönüllüler), çalışma, arkadaş çiftlerinin rastgele eşleştirilmiş yabancılardan daha benzer koktuğu sonucuna vardı. Bu size bir yerden tanıdık geldi mi? Evet, diğer birçok memeli, garip bir hayvanla oynamaya, saldırmaya veya kaçmaya karar vermek için birbirlerini koklar.
Araştırmacılar, “İnsanlarda, koku almanın rolü kısmen çeşitli sosyal tabular nedeniyle aşağılandı ve koku almanın insan sosyalliği için önemsiz olduğu görüşüyle sonuçlandı” diye yazdı. Peki yal yabancılar bizi “ilk bakışta koklamaya başlarsa?” diye sordu sinirbilimciler. Alternatif açıklamaları dışlamak için birkaç deney yaptıktan sonra, “sosyal kimyada gerçekten kimya olduğu” sonucuna vardılar. Yani kısaca kokular gerçekten de arkadaşlık kurmada önemli.
Ana deneyde, 20 çift arkadaştan kokusuz sabunla yıkanmaları, köri ve sarımsak gibi yiyeceklerden kaçınmaları ve eşlerinden ayrı bir yatakta uyumaları istendi. Her gece en az altı saat boyunca taze pamuklu bir tişört giymeleri ve daha sonra gömleği yeniden kapatılabilir bir plastik torbaya koymaları talimatı verildi. Gömlekler daha sonra koklama deneylerinden bir saat önce donduruldu ve çözüldü. Vücut kokusu örnekleri, bir gaz örnekleme ünitesi ve bir sensör dizisi içeren PEN3 eNose adlı kompakt bir gaz algılama cihazından geçirildi. Daha sonra kokular arasındaki benzerlikleri belirlemek için beş farklı sensör tepkisini karşılaştıran basit bir grafik tekniği kullanıldı.
Başka bir testte, bir “Gömlek Koklama Cihazı” (başka hiçbir kokunun teste müdahale etmemesini sağlayan bir maskeye bağlı tişörtlü bir cam kavanoz) kullanarak kokuları karşılaştırmak için 25 ‘koku alıcı’ işe alındı. Koku alanlar aynı anda iki koku örneğini incelediler, bazıları rastgele insan çiftlerine aitti, diğerleri ise kanının kaynadığını söyleyen arkadaşlardandı.
‘Kanınızın Kaynadığı’ İnsanlarla Bir Ortak Noktanız Var: Koku
Bu deneyde, gönüllüler ve eNose, arkadaşlar arasında yabancılardan daha fazla benzerlik tespit etti. Yine de, deneylerin tümü bu kadar net sonuçlar vermedi. 24 gönüllü, ikisi arkadaşlarından, biri de bir yabancıdan olmak üzere üç koku örneğini karşılaştırdığında, arkadaşlıkları sadece iki örneği karşılaştıranlar kadar kolay tanımlayamadılar.
Makalenin baş yazarı olan sinirbilim doktora öğrencisi Inbal Ravreby, “Görevin belki de çok zor olduğunu düşünüyoruz” diyor. Gönüllülerden ayrıca arkadaş çiftlerinden gelen 40 vücut kokusunu hoşluk, yoğunluk, cinsel çekim, yetkinlik ve sıcak kişilik ile derecelendirmeleri istendi. Araştırmacılar beş puanın hepsini birleştirdiğinde, kanının kaynadığını söyleyen çiftler rastgele çiftlerden daha benzer olarak derecelendirilmişti.
Ve araştırmanın bittiği yer de bu değil. Ekip ayrıca, ilk tanıştıklarında gerçekten kanının kaynadıklarını tahmin etmek için tamamen yabancılar arasındaki koku benzerliklerini kullanıp kullanamayacaklarını test etmek istedi. Bunu yapmak için, daha önce hiç tanışmamış gönüllüleri işe aldılar ve katılımcılardan birbirlerinin el hareketlerini konuşmadan iki dakika boyunca yakın mesafeden kopyalamaya çalıştıkları sessiz ‘ayna oyununu’ oynamalarını istediler.
Araştırmacılar bu deneyi 66 farklı eşleşme üreterek yuvarlak robin olarak yaptılar; Çiftlerin üçte biri partnerlerine kanının kaynadığını söyledi. Koku örneklerini bir eNose üzerinden çalıştırdıktan sonra,kanının kaynadığını söyleyen çiftler, söylemeyen çiftlerden önemli ölçüde kimyasal olarak daha benzerdi.
Önceki çalışmalar, bir yabancıyı koklamanın beynin korku merkezi olan amigdala’yı aktive ettiğini, oysa bir arkadaşı koklamanın olmadığını ileri sürmüştü. Ayrıca, koku alma duyusu olmadan doğan insanların, durumları nedeniyle birçok sosyal durumda genellikle dezavantajlı olduklarını da biliyoruz.
Kaynak: Friends Who ‘Click’ Have Something Peculiar in Common: Their Smell (sciencealert.com)
