İngiliz Dili ve Edebiyatının ustalarından, felsefi bir bilim insanı, avukat, devlet adamı ve yazar; dil bilimine ve felsefeye olan bilimsel katkılarıyla Francis Bacon.
1561 yılında Kraliçe I. Elizabeth’in yönetiminde olan İngiltere’nin Adalet Bakanı Nicholas Bacon’un oğlu olarak Londra’da dünyaya geldi. Babasının yoğun eğitimiyle geçen çocukluğundan sonra 12 yaşında dönemin ünlü okullarından olan Trinity College’e girdi. Orta Çağın kilise baskısıa ve en karanlık döneminde baş gösteren Skolastik felsefeye karşı burada karşıt bir görüş kazandı. Öğrenim hayatını hukuk okuyarak devam ettirdi ve bu süreçte İngiliz Elçisi’nin yanında çalışması için teklif aldı. Teklifi kabul etmesi üzerine işi için Fransa’ya yerleşti. Hukuk alanındaki çalışmalarının yanında siyasi alanda da kendine yer kazanmaya çalışıyordu. Sonunda başarılı oldu ve 1584’te parlamentoya seçildi. Zaman ilerledikçe siyasi ve hukuki alanda yükseldi ve önce başsavcı sonra başyargıç olarak İngiliz Mahkemelerine başkanlık etti. Hayatının ve kariyerinin pik dönemindeyken talihsiz bir olayla rüşvet suçundan tutuklandı ve hapis cezasına çarptırıldı. Hapishanedeki zamanı çok uzun değildi ancak isminin parlak dönemlerinde böyle bir durumla karşı karşıya kalması geri kalan kariyer hayatındaki yıldızını söndürdü. Artık politika veya hukukta herhangi bir yeri yoktu.
Siyasi hayatının bittiğini kabullenen Bacon, kendini küçüklüğünden beri ilgili olduğu felsefe ve bilime adadı. Adamak kelimesi tam anlamıyla Bacon’a yakışır bir tasvir çünkü ölümü de yine bilim uğrunda oldu; ölünün soğukta çürüyüp çürümeyeceğini deneylerken yakalandığı soğuk algınlığından dolayı 1626’da hayata gözlerini yumdu.
Sahibi ölmüş olsa da fikirler asla ölmez.
Francis Bacon Bize Ne Anlatıyor?
İngiliz felsefesinin temellerini atan Bacon’un düşüncelerinin temelinde bilimsel felsefe vardır. Bilim ilerledikçe gelişme de şekil değiştirecek, insanlar aydınlanacaktır düşüncesiyle bilimsel çalışmalarına yoğunluk vermiştir. Bilim felsefesi tarihi boyunca modern bilim anlayışının temelini oluşturan önemli düşünürler arasındadır. Ona göre bilim doğanın özündedir. Deney ve gözleme dayalı düşünceler ortaya atmış, pragmatizm’in fikir babası olarak kabul edilmiştir. Bugün felsefede bildiğimiz tümevarım yöntemi ona göre bilimin başlıca yöntemidir.
Bacon çalışmalarıyla bilimin ve felsefede ilerleme sağlamış, doğa ve akıl arasında bir bağ kurulabileceği fikrini yeşertmiştir.Doğayı deney ve gözleme dayanarak açıklamaya çalışması onun insanlar ve felsefeciler tarafından ateizmle suclanmasına neden olsa da Bacon ateizme karşı olduğunu belirtmiştir. Baktığımızda natüralizmle bağdaşan düşüncelerine ve eserlerinde dine karşı bir tutumu varmış gibi görünmesine rağmen okurlarını ters köşe yapacak fikirlerini şöyle sunar;
“Bu evrensel çerçevenin başıboş olduğunu düşünmektense, kutsal efsânelere inanırım, daha iyi. Az felsefe, insan zihnini Tanrıtanımazlığa götürür; ama felsefede derinlik, insanların zihinlerini dine döndürür.”
Bacon’un doğayla ilgili fikirlerinden dolayı natüralizm öne çıksa da bilimde baş gösteren çoğu düşünce teizme yakındır. John Locke, David Hume gibi empirist filozofların, Rudolf Carnap, Auguste Comte gibi pozitivist filozofların ortaya attığı bilim anlayışının temeli de teizme dayanır. Natüralizm bilim için bir düşünce değildir, bundan dolayı Bacon’u ateizmle bağdaştırmak yanlış bir bakış açısıdır.
Bacon hukukî, siyasi ve felsefi çalışmalarının yanında ötanazi ve indüksiyon gibi kavramları bilime kazandırmıştır. Yalnızca empirizmi ortaya atmakla kalmamış, indüktif düşünceyi de yaygınlaştırmıştır.Fikirleriyle günümüze de ışık tutan Bacon yüzyıllar geçmesine rağmen hala felsefe ve bilimde ismini canlı tutmaktadır.
“Mademki alışkanlıklar, hayatımızın en ileri gelen hakimleridir, öyle ise ne yapıp edip iyi birini edinmeye çalışmalıyız.”
