Hiçbir film veya dizi izledikten sonra, “Ne oldu şimdi?” “Ne izledim az önce?” diye durup düşündünüz mü? Bazı yapımlar anlatmak istedikleri ve anlatış tarzları bakımından birbirinden ayrılır. Bu yapımların olay örgüsü alışık olduğumuz gibi giriş gelişme sonuçtan oluşmaz ve “Kahraman’ın yolcuğu” aşamalarını takip etmez. Bunun yerine olayın sonuçları nedenlerden önce verilir ya da olaylar aslında olaylara sebep olacak nedenlerin sebebidir. Bu durum hikayede çeşitli iç içe geçmişlikler yaratır ve kurgu bize her şeyi tersten gösterir.
Karakterlerin bilinci, bilinçaltı, rüya, gerçek gibi karşıtlıklar bu tarz filmlerde ve dizilerde çok kullanılır. Bu anlatı tarzının en çok kullanıldığı türler psikolojik gerilim ve bilim kurgudur. Anlaşılması zor kurguların olay örgüsünü açıklamak da izlemek kadar zordur. Kurgunun kendisini ise açıklamak için film sırasında iyi okumalar yapmak gerekir.
Örneğin, David Lynch; filmlerinde obje, mekan ses ve karakter kullanımına çok dikkat eder. David Lynch filmlerindeki hiç bir sahne ve diyalog ekran süresi uzatmak için yapılmaz. İnsan zihninin ayrıntılı karmaşasının izdüşümünü Lynch kendi zihin süzgecinden geçirerek anlatır. Oedipal mücadeleler, rüya, gerçek, bilinç ve bilinçaltının sınırlarında seyirciyi gezdirir. Bu gezinti de bilinç ve bilinçaltı öğeleri birbiri içinde kaybolur ve yapım sürrealist bir temaya bürünür. Neo noir (yeni kara film) Yapımlardır ayrıca Lynch’in filmleri izleyiciyi rahatsız edebilecek gerçeklikte yansıtılır pek çok durum. Sürrealist öğelerle bu tarzı birleştirince psikolojik kara film terimi ortaya çıkar. David Lynch izleyici rahatsız etmek istediğinde amacına zorlanmadan ulaşır. Eareserhead filminde Lynch; seyirciyi bir çok farklı şekilde rahatsız ederek seyirciyi düşünmeye zorlar. Rahatsızlığı yaratmak için İmgeleri, sesleri, mekanları hatta karakterleri kullanır. Sürrealizminin başarılı bir temsilcisi olarak filmlerinde rüya-gerçek çatışması, bilinçaltı oedipal mücadeleler ve şehrin insanda yarattığı etkiler gibi pek çok temayı işler. Eraserhead bu temaların hemen hepsini kullandığı bir filmdir.
Eraserhead İncelemesi
Eareserhead filminde Lynch filmin baş karakterini tedirgin, korkak bir karakter olarak tasarlamıştır. Karakterin içinde bulunduğu durum seyirciye çok iyi yansıtılır zira filmde sürekli Sanayileşmenin kilometre taşı olan tren ve bir fabrikadan gelen rahatsız edici makine sesleri duyulur. Lynch burada modern şehirlerin insan ruhunu dejenere ettiğini bizlere gösterir. Modern toplumun insan üzerindeki etkisini Henry üzerinden bize gösterir. Henry film boyunca tedirgin, korkak, sinirlidir. Baş karakter Henry kendine güvenmeyen bir karakterdir. Sorumluluk almayı da göze alamaz; Henry’nin hayatını kazanmak için katip olarak çalışıyor oluşu bile Henry için fazla bir iştir. Filmin başlarında Henry’nin Mary ile birlikte olduğunu ve hatta Mary’nin hamile olduğu Henry’nin, Mary ve ailesiyle yemek yediği sekansta verilir. Sekans sırasında bir noktadan sonra neyin Henry’nin zihninde, neyin gerçekten olduğu yönündeki çizgileri Lynch kasıtlı olarak siler. Sahnede görülen yavrularını emziren köpek imgesi doğum ve aile döngüsü teması taşırken, Regl olan tavuk doğumun kötü yanını dolayısıyla cinselliğin kötülüğüne vurgu yapar. Filmin sonrasındaki çoğu sahne Henry’nin evinde geçmektedir. Henry’nin evi sanayileşmiş toplumların işçi sınıfını oluşturan bireylerin yaşadıkları evin özelliklerini gösterir.
Derin okuma yapmak gerekirse ev, Henry’nin beynini temsil eder. bebek filmin önemli ögelerindendir. bebeğin çirkin olmasının ana sebebi, Henry ve Mary’nin bebek sahibi olmayı zihinlerinde çirkin olarak kodlamalarıdır. Çünkü bebek yasak bir fiilin sonucudur. Bu yüzdendir ki bebek çocuğa duyulan nefretin vücut bulmuş halidir adeta. Lynch, bebeği tasarlarken Francis Bacon’un çarmıha geriliş üzerine üç çalışma eserinden ilham almıştır. birçok kişi, Lynch’in kendi baba olma travmasından yola çıkarak böyle bir temayı işlediğini belirtir. filmde önemli bir husus da oedipus kompleksi üzerinedir. Henry cinselliğini tam olarak yaşayamamış bir karakterdir. Mary’yi yanlışlıkla hamile bırakır. cezbedici karakter olan karşı komşusuyla ilişkisi sırasında yaşam suyunun içine girer. arından kafasının koptuğu ve bebeğin Henry’nin vücudunda olduğu bir sahne görürüz ve sonra filmin en başındaki adamı yine görürüz. Henry babasını yenmiştir ancak ilişki sırasında annesine ihanet ettiği düşüncesiyle radyatördeki kadını görür. kadın ona cennette birlikte olmayı vadeder çünkü cennette her şey serbesttir. bu sırada spermleri ezer çünkü o dokunulmaz bir karakterdir.
Psikoseksüel gelişim perspektifinden bir bakışla yorumlarsak, Mary ve Henry’nin anne figürüne ihtiyaç duyduklarını ve onların çocuk karakterlerinden kurtulamadığını görürüz. Son karede de , bebekle Henry’nin özdeşleşmesine tanık oluruz. Henry, cinsel olarak tamamen başarısız bir karakter olduğundan, bebeğinin içindeki yumurtalık şeklindeki organları keserek özgürleşmeye çalışır ancak kendini yok eder. Lynch filmlerinin okuması hakkında karakterin kendi iç dünyasında ki umutsuz yolculuğu şeklinde bir söylemde bulunmak yerinde ve mümkündür. Bunu Eraserhead, Lost Highway, Mullholand dr. filmlerinde çok çeşitli fakat basit bir mantıkla zekice kurgulanmış ve yönetilmiş bir şekilde görmek mümkündür.
